zondag 19 oktober 2014

Kim Feenstra weet niet waar ze het over heeft

Een paar weken geleden verscheen er een tweet van Kim Feenstra, waarin ze aangaf te geloven dat ebola een oorlogswapen was. Zoals zoveel mensen, die slechts een VMBO opleiding hebben, weet ze uiteraard niet hoe ze zo'n verdenking aannemelijk moet maken, wat uiteindelijk leidt tot een ietwat komisch en zeer aandoenlijk betoog over "rechten" en "meningen". "Feiten" blijven helaas wat achter in het geheel - wat jammer is. Maar ook zonder dat je diepgaand onderzoek doet kun je een dergelijke stelling aannemelijk maken. Einstein bediende zich bijvoorbeeld veelvuldig van een instrument, dat "gedachteexperiment" heet. Ook in dit geval kun je dat toepassen.

Laten we bijvoorbeeld beginnen met de feiten. Ebola brak uit in West Afrika. Wie zou er een belang kunnen hebben om daar de bevolking uit te roeien én de mogelijkheid hebben om een dergelijk geavanceerd biologisch wapen te ontwikkelen en in te zetten. Zouden het de Chinezen kunnen zijn, die forse investeringen in het continent doen en een conflict hebben met de lokale bevolking? Dat motief lijkt minder voor de hand te liggen als we de Amerikanen daarvan zouden verdenken. Je zou dan eerder een land als Nigeria verwachten, dat grote olievoorraden heeft.

Maar misschien is er een ander motief. Wellicht hebben de Amerikanen er een geheim laboratorium voor biologische wapens gevestigd en is dit een ongeluk of zelfs een test. Wellicht wilde men een versnelling in de ontwikkeling van een vaccin en was dit de perfecte gelegenheid om dat te bereiken. De vraag blijft echter: waarom.

Een biologisch wapen is niet anders dan een ander wapen. Het wordt ontworpen, gemaakt en getest. Wat zouden de vereisten zijn van zo'n wapen?

Ten eerste moet het de vijand schade toebrengen. De grootste schade breng je niet toe als mensen snel doodgaan, maar juist als ze (a) niet meer tot iets in staat zijn en (b) als ze veel en langdurige zorg behoeven. Hoe meer resources van de vijand worden opgeslokt door de intense verpleging en hoe ernstiger het dagelijkse leven ontregeld wordt, des te beter het wapen. Een dode vijand heeft namelijk alleen maar een begrafenis nodig. Extra bonus als het verloop van de ziekte gruwelijk genoeg is om voor een psychologisch effect te zorgen, d.w.z. paniek.

Ten tweede wil je een relatief lange incubatietijd, maar wel één waarin de geinfecteerde behoorlijk besmettelijk is - het liefst via de lucht. Iemand, die verkouden wordt verspreidt met iedere nies een aerosol van virusdeeltjes over een afstand van wel twintig meter. Ideaal! Op die manier zorg je voor verspreiding van de ziekte over een groot gedeelte van de bevolking. Als mensen dan uiteindelijk ziek worden is het al te laat. Een korte incubatietijd betekent, dat je een zieke snel kunt opsporen en isoleren - en dat is nou net niet de bedoeling. De kans op besmetting is veel groter via de lucht dan via lichaamsvloeistoffen. Je wilt de ratio van patient ten opzichte van het aantal nieuwe besmettingen zo hoog mogelijk hebben.

Ten derde wil je er niet zelf onderdoor gaan. Je moet dus al een vaccin op de plank hebben, zodat je eigen bevolking veilig is of in ieder geval tenminste je eigen soldaten voor de duur van de oorlog geen gevaar lopen. De non-plus-ultra versie van zo'n wapen zou specifiek zijn, dat wil zeggen dat het alleen aangrijpt op de vijand en niet de eigen bevolking of troepen, door bijvoorbeeld handig gebruik te maken van specifieke genen of andere biochemische eigenschappen van een specifieke bevolkingsgroep.

Als we die meetlat langs ebola halen, dan zien we dat ebola daar maar matig aan voldoet. Aids komt eigenlijk al een heel stuk dichter in de buurt, al blijft ook daar de vraag waarom men dat ingezet zou zetten. Weliswaar is er een maatschappelijke controverse t.a.v. homosexualiteit, prostitutie en drugsgebruik, maar is er een specifiek belang om deze groepen in de eigen samenleving uit te roeien? En zo ja, (opnieuw) wie heeft dat belang én de mogelijkheden om dit op te zetten en uit te voeren?

Dit alles maakt "Feenstra-hypothese" er niet aannemelijker op. Maar niet getreurd Kim, je wordt vanzelf wel ouder en onaantrekkelijker tot op het punt, dat niemand meer enige interesse heeft in wat dat ouwe wijf aan het twitteren is. En in de tussentijd mag je echt geloven wat je wilt. UFO's die met ebola besmette Yeti's loslaten om de planeet te ontvolken en ons water te stelen? Je zal mij niet op je weg vinden, echt niet.

Maar ik heb ook het recht om er smakelijk om te lachen. Vergeet dat niet.

zondag 6 juli 2014

Noah didn't do it

Usually I don't have any trouble with plot holes, since I've been watching movies for as long as I can remember and I just love 'em! Especially where scifi and fantasy movies are involved. Sometimes you just have to imagine you've been transported into another time or another universe where different laws exist. When not, there's very little left to enjoy. So, "Unobtainium"? No problem! A "Heisenberg compensator"? Works fine as far as I'm concerned!

It may be clear to frequent visitors to my blog that I'm not the most religious person - to put it mildly. Still, I'm an avid fan of classics like "The Ten Commandments" or "Ben Hur". They're enjoyable and since they're blatently clear that they're taking the orthodox Christian point of view, I have no problem with them. They also stay very close to their source material.

However, the recent movie "Noah" does not. It adds new elements to the story up to the point where I'm not quite clear where they stand. Instead of "God" they consistently use the weasel term "Creator". Maybe to lure other religions into the equation (didn't work)? Maybe to distance themselves from the origins of the story and take a more "secular" point of view? Well, it failed - big time!

Yes, you can try - as many did before - to "merge" the Genesis story and the evolution theory into one single, consistent tale, but it always fails. Yes, you can try to "mask" the fact that the sun and the moon are created much later than the light in order to hide the simple fact that the concept of "day" can't exist without them - making the whole tale moot to begin with. It's also fun to see that giant "sea monsters" are created a whole day before the rest of the animal kingdom. What should they feed on?

Let's face it: the whole "Genesis" story breathes a "civilization" of uneducated people who didn't have a grasp of population dynamics or cosmogeny. You can't even try to reconcile it with modern science - so don't. And by trying to give people a "Lord of the Rings" experience instead of presenting the verbatim Noah story, you're making yourself vulnerable - that is where "plot holes" come in.

Yes, it's true - some of the plot holes are embedded in the "Noah" story itself. The movie is even trying to "fix" some of them by introducing "sedation". Well, think again. As e.g. IMDB correctly states, you can't have an elephant lying down indefinitely - it dies. That also goes for several other animal species. Furthermore, there are around 5500 mammal species, which alone would amount to 11,000 animals. And let's not forget reptiles, birds, amphibians and insects.

Then there's the food problem. E.g. an elephant eats up to 150 kg of food a day plus about 40 liters of water. Since we see a whole pregnancy develop aboard of the ark, we have to assume they're about 280 days on sea. That amounts to (accounting for four elphants, two African ones and two Indian ones) 168 tonnes of food and 44.8 tonnes of fresh water. And yes, we need fresh water because we're at sea, remember?

But, let's assume they're in hibernation. The fat dormouse, for instance, sleeps for seven months - a record - and loses 50% of its body weight during that period. Bears sleep significantly shorter and lose 25% of their body weight. They do that during the winter months when there's little food, low temperatures and they have significantly fattened up. There is no indication that any animal has taken any of these precautions before they enter the Ark.

Let alone, that most are not equipped for hibernation. Hummingbirds, though small, need their own weight in nectar per day. In order to survive a metabolic rate of 75% you would need to fatten the humble 2.5 grams hummingbird up to a weight of almost a kilo! Hibernate that one!

Ok, you're already playing the "God" card? Hang on, we'll come back to that one later on.

But we're not done yet. Let's assume they all make it and disembark safely. Now we're up to the next challenge. If spread to thinly, the predators won't be able to find any prey and starve pretty quickly. If they're concentrated too much, a whole lot of prey animals will be consumed long before the are able to procreate, reducing the number of species available - so why save them in the first place. Just to feed the predators? Some animals procreate pretty quickly, like rodents, others quite slowly - let's introduce the elephant again. Some animals use a wide variety of food sources, others are highly specialized. Let's assume there were two ants on the Ark - goodbye anteater.

But even if that worked out fine, we're still in trouble where the "food" department is concerned. Most plants would not have survived a world wide, nine month submersion in salt water. We would have disembarked on a barren plain. Goodbye herbivores.

We'll also have to face the problem of reproduction. Most populations of just two animals are just not viable. First of all, the gene pool is just too small. Unless two completely perfect specimens were introduced, we would be facing the problem of genetic defects. But diversity also serves a different purpose. It allows a species to adapt to different circumstances - and the classic example of the two-colored butterfly will just do fine. White butterflies put in a predominently black environment are easily noticed by predators. Mix in a black variety and the species will have a better chance to survive. Take away that variety and you're done. Small populations are simply doomed from the start - they're just too vulnerable. Every population geneticist will tell you that - even the most Christian ones.

Let's see what we can say about the metereology. We see the world covered with atmosperic depressions. Now a depression can only exist when there are areas of high pressure. An earth covered in depressions would equalize the overall pressure pretty quickly since they're so close to one another, so they would cease to exist. Furthermore, they would contain a massive amount of water vapor. How much? Well, an average hurricane weights 50 million tonnes. That's 20 million Olympic swimming pools. So go figure how much water got into the air by evaporation. Must have been some heat wave..

And when it finally start raining, the director decides it doesn't come up quickly enough, so he throws in some high pressure aquifers. Where is that high pressure suddenly coming from after all that evaporation? We have to assume this is happening all over the world, don't we? There simply aren't enough sufficiently large aquifers around to make the water level rise that quickly. Even better, there isn't enough water to cover the entire world, even if we thow in the icecaps.

And even if there would be, where should it go "when the waters subdued"? The only natural phenomenon that comes close is a tsunami. That one, I would have believed. It's also compatible with the original Bible text. I'm sure that's the one Cecil B. DeMille would have chosen.

Ok, now you are allowed to play the "God" card. "God" is a problematic character in a movie, just like Superman - he can do just about anything, which makes both of them troublesome literary devices. For that purpose they invented Kryptonite. In case of God, there is no such thing - not even free will or the devil. God knows everything (omniscience), is everywhere (omnipresence) and can do everything (omnipotence). You can argue that God "works in mysterious ways", but that doesn't mean "erratic" or "illogical". If you look at nature, there is nothing that is "erratic" or "illogical" - although some will argue that quantum mechanics is. I disgree. It's brilliant in its simplicity and if humanity ever came close to reading the mind of God, it's in that quality. So:

  • Why doesn't he simply kill off all "evil" persons by simply stopping their heart or strike them down by lightning?
  • Why doesn't he take all righteous people - and the animals - to a promised land (like the Exodus) and discard the rest by any means of His choosing?
  • Why doesn't he simply wipe the earth out of existence and start out a new one with the lessons He's learned?

In short, why does he use such an elaborate, complicated, but crude mechanism to achieve his goals when He has so many other tools at His disposal? These are legitimate, theological questions. But even more, they cease to be theological questions when you're "reinventing" your own story. Then they simply are plot holes. Plot holes, large enough to drive a train through. More plot holes than a Swiss cheese. Enough plot holes to irritate the average, reasonably intelligent moviegoer - religious or not.

Worse of all, I think the director wanted to emit a message, but this message is now completely drowned in the complete mess he left behind. That's why "Noah" is a bad movie and will go down in history as a failure. If not commercially, than certainly artistically.

vrijdag 20 juni 2014

Wetenschap en geloof

De meest fanatieke gelovigen hebben een beperkte educatie. Daarom hebben ze geloof nodig om hun wereld te begrijpen en te kunnen ordenen. Het is de enige wereldbeschouwing die ze kennen, vandaar dat ze "geloven" dat elke andere wereld beschouwing op dezelfde leest geschoeid is, sterker nog, dat elke andere wereldbeschouwing wel op diezelfde leest geschoeid dient te zijn. Dat dat niet zo is, is voor hen onbestaanbaar.

Wetenschap is echter het volledig omgekeerde van een geloof: het is een discipline, een denkraam. Het is niet daar om emoties te faciliteren, maar juist om deze buiten te sluiten. Het enige geloof binnen de wetenschap is, dat de wereld alleen maar verklaard kan worden door het doen van waarnemingen en op basis van die waarnemingen uitspraken te doen over het functioneren van die wereld. Die aanname vormt de basis voor de "empirische cyclus".

Wat gelovigen tevens niet begrijpen is dat de bevestiging van een theorie op basis van waarnemingen slechts één kant van de medaille is. Een concurerende theorie, die dezelfde verschijnselen even goed verklaart heeft evenveel bestaansrecht. Het kan er zelfs toe leiden dat de oorspronkelijke theorie volledig of geheel vervangen wordt. Het kan ook, dat beide theorieën vrolijk naast elkaar blijven bestaan, wellicht elk met zijn eigen groep aanhangers of elk met zijn eigen bereik. Dat laatste wil zeggen dat in het ene geval Theorie A gebruikt wordt en in het andere geval Theorie B. Geen wetenschapper die daarvan opkijkt of daar een probleem mee heeft.

Het betekent ook, dat als iemand met een betere verklaring of nieuwe bewijzen komt, de gemiddelde wetenschapper zijn vorige "geloof" opgeeft en zich laat bekeren tot het nieuwe. Soms gaat dat wel met de nodige emotie gepaard. Ook wetenschappers zijn per slot van rekening maar mensen, laten we wel wezen, maar het komt maar zelden voor dat de emotie het wint van de ratio.

Er zijn ook genoeg wetenschappers, die proberen hun persoonlijke levensbeschouwing een plaats te geven naast hun wetenschappelijke werk. Een belangrijke aanhanger daarvan was Stephen Jay Gould. Hij benoemde wetenschap en religie als niet-overlappende terreinen (NOMA: Non Overlapping Magisteria), waarbij de ene de richtlijn vormde voor moraliteit en spiritualiteit en de andere voor het ontdekken en verklaren van de fysieke werkelijkheid.

Het is waar dat wetenschap en de daaraan gelieerde filosofie weinig houvast geven voor het oplossen van de "grote vragen" als "waartoe ben ik op aarde" en "wat is de zin van het leven". Wetenschap en filosofie hebben daar wel antwoorden op geformuleerd, alleen wie zoekt naar beantwoording zal aan die antwoorden weinig voldoening ontlenen. Want of het antwoord legt de vraag terug bij de vragensteller (Sartre) of de vraag is niet precies genoeg (Wittgenstein) of de vragensteller moet radicaal afstand doen van het gedachtegoed dat aan de vraag ten grondslag lag (Nietzsche).

Iemand, die voor jou bepaald heeft wat je moet doen (determinisme) of jou gedurende de rit wel laat weten wat er van je verlangd wordt is een veel simpeler en daarmee aantrekkelijker alternatief. Je kunt dan gewoon achterover leunen en je beroepen op een (letterlijk) hogere macht of zelfs - nog veel beter - je identificeren met die hogere macht en handelen in Zijn naam. Je doet immers Zijn werk en opereert in overeenstemming met Zijn woord. De meest verschrikkelijke misdaden van de religie zijn gebaseerd op die primitieve redenering.

Religie is daarom in grote mate afhankelijk van "dogma's" en het "monopolie op de waarheid". Dogma's zijn wat in de wetenschap "axioma's" genoemd worden. Het zijn zaken, waarover niet gediscusieerd kan worden. Ze zijn waar - geen twijfel mogelijk. Dit boek is het woord van God. Wat erin staat is waar. Vandaar dat een gelovige , die door een wetenschapper in de hoek gedrukt wordt, altijd een beroep zal doen op dat boek, zijn laatste authoriteit. Een wetenschapper zal hem er fijntjes op wijzen, dat hij eerst maar eens moet bewijzen, dat die bewering waar is - anders verwerpt hij het argument. Een argument, dat de gemiddelde gelovige weersomstuit weer naar de prullenbak zal verwijzen.

Een gelovige zal tevens slecht kunnen accepteren, dat een wetenschapper geen rekening houdt met zijn gevoelens. Een wetenschapper heeft geen respect voor welk idee dan ook - dat staat alleen de waarheidsvinding maar in de weg. Een idee is pas waardevol als elke poging om het aan stukken te scheuren gefaald heeft - en hij zal daarom ook alles doen om dat te proberen.

Zo zal hij fijntjes wijzen op de inconsistentie tussen (bijvoorbeeld) het Oude en het Nieuwe Testament, het handelen van God en Christus in het bijzonder - per slot van rekening krijgt een prostituee de kans tot inkeer te komen, terwijl tollenaars met grof geweld de tempel uit gemept worden. Tegen Abraham wordt gezegd, dat het offeren van mensen toch wel een erg dom idee is, maar zijn eigen Zoon aan het kruis nagelen is geen probleem. Om de mensheid schoon te wassen van zonden? Maar God is toch de hoogste authoriteit? Als hij wilde had hij dat ook zonder die wrede vertoning kunnen doen.

Ook de existentiële consistentie van God komt aan de orde. Als hij "alwetend" is, moet hij ook weten welke zonde ik op het punt sta te begaan. En als hij me laat begaan is dat toch wel erg wreed. Net als een moeder, die haar kind vrolijk bleekwater laat drinken. Bovendien, als God alwetend is, weet hij echt wel wat er gaat gebeuren. Niets - maar dan ook niets - kan dan voor hem een verrassing zijn. Hoezo ingrijpen? Dat zou betekenen dat de schepping onvolmaakt was. De duivel? Als God "almachtig" is, mag eens en voor altijd afrekenen met die miezerige rebel geen probleem zijn. Vrije wil? Kan best, maar dat laat onverlet, dat de kennis ervan aanwezig moet zijn om aan het label "alwetend" te kunnen voldoen.

Een wetenschapper kan zo de hele avond doorgaan. De gelovige redeneert (onterecht, overigens) dat als de wetenschapper niet kan bewijzen dat God niet bestaat, hij wel moet bestaan, terwijl de wetenschapper op zijn beurt zal volhouden, dat de gelovige niet kan bewijzen dat er geen nijlpaard in de kamer is.

Met zijn Heilige boek verworpen, zal de gelovige aanspraak doen op alle mogelijke andere aanwijzingen en feiten, die hij heeft. De wetenschapper zal hem er fijntjes op wijzen dat er ook een andere mogelijke verklaring voor het geheel is. Immers, bewijzen die een bepaalde theorie ondersteunen (bijvoorbeeld, een "big bang" sluit een goddelijke creatie niet uit), betekenen niets als er ook een andere, minstens even geldige verklaring is. Pseudo-wetenschap bedient zich immers eveneens met even groot gemak van dezelfde, gemankeerde redenering.

En zo zal het blijven. De gelovige snapt niet, waarom de wetenschapper het (morele) gezag van de hogere macht niet aanvaardt en geen enkele boodschap heeft aan zijn persoonlijke (emotionele) ervaringen, terwijl de wetenschapper het onverteerbaar vindt, dat de gelovige de fundamentele en structurele problemen en bezwaren van het door hemzelf gepresenteerde concept niet wil erkennen. Geconcludeerd kan worden dat beide geen gezamenlijke grond hebben om tot gelijke conclusies te komen.

Maar het meest fundamentele probleem is dat het, in tegenstelling tot wat Stephen Jay Gould beweert, overlappende overtuigingen zijn. Beide claimen namelijk een absoluut "monopolie op de waarheid". Religie heeft zich namelijk nooit willen en kunnen beperken tot het domein wat Gould schetst. En dat is jammer. De geschiedenis leert echter, dat de perioden waarin religie de wetenschap naast zich duldde - al dan niet gedwongen - bloeiperioden van de menselijke beschaving waren, terwijl perioden waar (religieuze) ideologie de boventoon voerde tot de zwartste bladzijden in de menselijke geschiedenis leidden.

Want religie is de facto een ideologie en deelt de kenmerken ervan met andere ideologien. Er zijn onvervreemdbare waarheden, het opvolgen van de ideologie leidt tot een paradijs op aarde en elke afvallige moet als vijand beschouwd worden - in ieder geval tot het moment dat deze is ingelijfd. Alle ideologien zijn in essentie onverdraagzaam ten opzichte van andere ideologien.

En wetenschap? Wetenschap is door het ontbreken van een onderliggende ideologie en het open karakter ervan een bedreiging voor alle ideologien, ja zelfs een natuurlijke vijand. Maar het belichaamt wel datgene wat ons tot échte mensen maakt, namelijk het vermogen tot objectieve rationaliteit. Daarom dient zij ten koste van alles beschermd te worden - ook van religieuze of andere ideologische invloeden. Ook als religieuze vrijheden en rechten in het geding komen. Want wetenschap is het enige wat staat tussen beschaving en barbarij.